Autor: Prof. dr Mladenko Colić
Protivudarom kod Gornjeg Vakufa nemačko komandovanje je ponovo prevareno, i dolazi do pogrešnog zaključka da će se Operativna grupa divizija, posle uspeha kod Gornjeg Vakufa, tim pravcem probijati iz obruča pa je na taj deo fronta uputilo sveže snage, što je bila velika greška.
Prof. dr Mladenko Colić: BITKE NA NERETVI I SUTJESCI (9)
Autor je pukovnik JNA u penziji i učesnik NOR. Posle završenih vojnih škola magistrirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Doktorsku tezu je odbranio u Centru visokih vojnih škola JNA i stekao titulu doktora vojnih nauka. Radio je kao profesor vojne istorije na više vojnih visokoškolskih ustanova. Objavio je preko 100 naučnih i stručnih radova, među kojima i knjigu „Pregled operacija na jugoslovenskom ratištu 1941-1945“. Danas objavljuje deo njegove šire studije o bitkama na Neretvi i Sutjesci, vođenim pre sedam decenija, i njihovom uticaju na ishod Drugog svetskog rata.
Tako nešto nije se smelo dogoditi jednoj visokoj nemačkoj komandi kao što su bili štabovi generala Lera i Litersa, iza kojih je najneposrednije stajala nemačka Vrhovna komanda.
Još nešto. Nemačko komandovanje je izgubilo znatan deo operacijskih prednosti kada su njegove snage kod Gornjeg Vakufa poražene u direktnom sudaru sa divizijama NOVJ, čime mu je stavljeno do znanja da one raspolažu takvim kvalitativnim prednostima da su nadmoćnije i u frontalnom sudaru sa nemačkim divizijama. Ostaje istorijska činjenica da su SS divizija „Princ Eugen“ i 369. legionarska divizija stigle prekasno na mesto bitke i nisu mogle ispoljiti značajniji uticaj. Glavne snage Opertivne grupe divizija već su završile pregrupisavanje od Gornjeg Vakufa ka Neretvi, prešle Neretvu, stvorile mostobran i razvile ofanzivna dejstva u istočnoj Hercegovini u duhu osnovne strategijske ideje vrhovnog komandanta Tita. Leru i Litersu nije preostalo ništa drugo nego da jave nemačkoj Vrhovnoj komandi da su prodrli u dolinu Neretve, ali da nema ni plena niti partizana.
Bitka na Sutjesci čini odbrambenu operaciju Operativne grupe divizija Vrhovnog štaba NOV i POJ jačine oko 22.000 boraca, pod neposrednom komandom vrhovnog komandanta Josipa Broza Tita, za vreme nemačke napadne operacije Švarc, u kojoj je angažovano 127.000 nemačkih, italijanskih, bugarskih i ustačko-domobrankih vojnika, Bitka je vođena na teritoriji Crne Gore, Sandžaka i jugoistočne Bosne, od 15. maja do 15. juna 1943. godine.
Posle bitke na Neretvi i nakon što se nekoliko dana malo odmorila na neversinjsko-kalinovičkoj visoravni, Operativna grupa divizija Vrhovnog štaba forsirala je Drinu i izvršila prodor u Sandžak i Crnu Goru, oslobodivši u toku aprila i u prvoj polovini maja 1943. godine nova područja. Namera je bila da se jedinice odmore, popune novim borcima i pripreme za dalja ofanzivna dejstva prema Kosovu i Metohiji i južnoj Srbiji.
Sredinom maja raspored Operativne grupe bio je usklađen s planom Vrhovnog štaba za dalje razvijanje ofanzivnih dejstava na istok: 1. divizija (3 brigade) pod komandom Koče Popovića i Filipa Klajića i 2. divizija (3 brigade) pod komandom Peka Dapčevića i Mitrea Bakića, završavale su pripreme za napad na italijanske garnizone u Mojkovcu i Kolašinu: 3 divizija (3 brigade) pod komandom Radovana Vukanovića i Radomira Babića i 7. divizija (4 brigade) pod komandom Pavla Jakšića Đure Kladarina, i Drinska opertivna grupa (3 brigade), obezbeđivale su slobodnu teritoriju i na njoj Centralnu bolnicu sa pravca Nikšića, Gacka, Foče, Goražda i Pljevalja. Prvo je trebalo likvidirati italijanske garnizone u Bijelom Polju, Mojkovcu i Kolašinu, da bi se oslobodio pravac daljeg nastupanja.
Posle neuspeha u bici na Neretvi, Nemci su privremeno obustavili dejstva svojih trupa protiv Operativne grupe divizija, ali su i dalje sistematski pratili njeno prodiranje na istok i vršili pripreme za novu napadnu operaciju.
Izbijanjem grupacije NOVJ ka dolini Lima Nemci su uočili mogućnost za njeno dalje usmeravanje prema Moravsko-vardarskoj dolini, tj. u pozadini svoje grupacije u Grčkoj što bi predstavljalo neposrednu opasnost za njihove dalje planove na Balkanu u vreme kada je sa sve nepovoljnijim razvojem situacije u severnoj Africi i konačnim slomom tog fronta u prvoj polovini maja 1943. godine još više porastao značaj jugoslovenskog ratišta i Balkana uopšte.
Zbog toga su ubrzali pripreme za novu ofanzivu protiv te grupacije NOVJ, za koju su odluku doneli još početkom aprila. Razrađujući plan nove ofanzive odnosno operacije koju su šifrovano nazvali Švarc, Nemci su predvideli da postepenom koncentracijom snaga na kružnoj osnovici obeleženoj komunikacijom Foča – Goražde – Pljevlja – Prijepolje – Bijelo Polje – Kolašin – Podgorica – Nikšić – Bileća – Gacko – Kalinovik, stvore jedan širi obruč oko Operativne grupe divizija Vrhovnog štaba u Sandžaku i Crnoj Gori, a zatim da koncentričnim nastupanjem sa te linije na slobodnu teritoriju operativno okruženje pretvore u taktičko stezanje radi uništenja snaga NOVJ.
Nastavlja se
