Kada neupućeni gost dođe u prelepi grad Pljevlja gde su se na čudesan način sudarali Orijent i ono što se smatra tekovinama hrišćanstva, ostane pomalo začuđen kada čuje – “kod pivare”. Stari Pljevljaci, naime, tako se podsećaju na deo grada u centru, tačno tamo kod upravne zgrade nekadašnjeg PTK “Pljevlja”, gde je već daleke 1888. godine bio smešten manji pogon kasnije nadaleko čuvene pivare, prve otvorene u Crnoj Gori.
Ta zgrada i danas je poznata kao “pivara” i podseća, iako ne i vizuelno, da zaštitni znak nekadašnje Taslidže (stari turski naziv za Pljevlja) nije bio miris sumpora i dima, već se gradom širio miris hmelja. Taj miris je golicao nozdrve Pljevljaka, koji su se svojim pivom naslađivali 29 godina, sa prekidom od četiri godine zbog “turskog vakta”.
Pivara u Pljevljima počela je da se gradi u vreme boravka austrougarske vojske u tom gradu, koja je ispod Golubinje dovukla silne jedinice i formirala veliki garnizon. Preduzimljivi pljevaljski trgovci uložili su trećinu novca, njihove kolege iz Prijepolja, Priboja i Nove Varoši još toliko, a Johan Vajdiš, poreklom Čeh iz Velikog Bečkereka, a današnjeg Zrenjanina, pristigao sa garnizonom, svoju trećinu sredstava potrebnu za otvaranje pivare namirio je opremom i tehnologijom.
– Tako je počela proizvodnja više vrsta kvalitetnog piva, koja se kretala oko 3.000 hektolitara godišnje – priča penzionisani profesor iz Pljevalja Diko Dragašević, najmlađi sin čuvenog pljevaljskog trgovca Relje Dragaševića, u čijoj kući je bila smeštena uprava “Pivare Pljevlja”.
Relja je kasnije, 1926. godine, kupio pivaru od takođe poznatog pljevaljskog trgovca Laza Šećerovića, i to na kredit.
– Poslednju ratu otplatio je 1946. godine – kaže Diko, naglašavajući da je pivara prestala da radi još 1919. godine i da proizvodnja u njoj nikada nije obnovljena, uprkos tome što je država posle Drugog svetskog rata nacionalizovala imovinu Dragaševića. – Pivo su najviše “trošile” Švabe – vojnici iz garnizona, ali su ga pili i u okolnim mestima Sandžaka pa sve tamo do Berana i Andrijevice. Točeno je u burad, ali i u staklene flaše. Stizalo je i u Sarajevo, a trgovci su znali dane da provode u gradu čekajući isporuku.
Naziv “Pivara Pljevlja” je pisao na žigu utisnutom na flašama. Odmah posle otvaranja pivare u Pljevljima, u okolini počela je da cveta proizvodnja ječma, sada čuvenog češkog “dvoredca”, koji je zamenio onaj do tada gajeni, slabog kvaliteta i lošeg roda.
– Pričali su da je i seme ječma doneo Vajdiš. Seljaci su imali prema pivari samo obavezu da za seme koje su dobili besplatno, predaju višak ječma. Hmelj je stizao iz Slovenije – ističe Diko i naglašava da je pivara prvi put zatvorena 1908. godine sa povlačenjem austrougarskih trupa iz grada, aneksijom Bosne i padom grada pod potpunu tursku vlast.
– Pivara je stajala sve do oslobođenja 1912. Tada se nastavlja proizvodnja sa novim vlasnicima, ali, proizvodi se samo jedna vrsta piva, i to u znatno manjim količinama. Sedam godina kasnije pivara staje. Ni moj otac, koji je osim pivare kupio i veći deo imovine Šećerovića, nije uspeo da je pokrene.
Tako je ugašena prva pivara u Crnoj Gori, posle čega se u njene prostorije uselila “Sarajevska pivara”, ali samo da bi u tim prostorima skladištila metalnu burad sa pivom…
OTKUD ČESI
Odakle Česi u Pljevljima, pitanje je koje postavljaju neupućeni, ne znajući da je u okviru austrougarske regimente tu bio stacioniran puk Čeha iz pokrajine Hana.
Na Golubinji, do posle Drugog svetskog rata kamenom je bilo ispisano “Držite sa Hanaci”.
